Biura serwisowane należy projektować w taki sposób, by były do pewnego stopnia modyfikowalne i adaptowalne, zgodnie z potrzebami poszczególnych najemców. Przestrzeń wspólna bywa usytuowana w taki sposób, by z jednej strony umożliwić odpowiednią obsługę przez pracowników biura serwisowanego, z drugiej zaś stanowić odrębny element funkcjonalny, wyraźnie oddzielony od przestrzeni pracy. O przestrzeni do zderzeń w biurach serwisowanych opowiada Maciej Kapołka, architekt czynny MPOIA prowadzący w Krakowie autorską pracownię projektową „MAKA” Architekci. Doktor nauk inżynieryjno-technicznych w dyscyplinie naukowej Architektura i Urbanistyka. Badacz historycznych konkursów architektonicznych i innych zagadnień związanych z budownictwem modernistycznym. Autor szeregu publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących architektury dwudziestowiecznej i współczesnej oraz współpracownik redakcyjny miesięcznika Architektura & Biznes. Rozmawia Elżbieta Jachymczak.
EJ: Obecne czasy pokazują, że dobrze zaprojektowane miejsca pracy podnoszą produktywność pracowników. Co sprawia, że biura flex i ich powierzchnie są funkcjonalne?
MK: O funkcjonalności przestrzeni decyduje wiele czynników. Istotne jest zachowanie ergonomii, zarówno w sensie planowania funkcji biura jak i jego wyposażania. Ważne jest zachowanie pewnego rozdziału funkcji roboczych od rekreacyjnych i konferencyjnych. Istotnym jest by motywująca do pracy przestrzeń, była atrakcyjna wizualnie i posiadała swój charakter. Choć wydaje się to prozaiczne, to przestrzeń sprzyjająca produktywności powinna być dobrze oświetlona i wentylowana, a stanowiska pracy powinny zostać przygotowane w taki sposób, by użytkownicy nie spotykali się z takimi problemami, jak brak miejsca na biurku czy bolące od południa plecy. Należy także pamiętać, że pracownicy biura powinni mieć dostępne, wygodne i atrakcyjne miejsca do wypoczynku.
W jaki sposób dopasować pomieszczenia w biurach serwisowanych do różnorodności klientów?
Biura serwisowane należy projektować w taki sposób, by były do pewnego stopnia modyfikowalne i adaptowalne, zgodnie z potrzebami poszczególnych najemców. Oczywiście wszystko musi mieścić się w zakresie szeroko pojętych „przepisów”. Nie można więc modyfikować, chociażby warunków ochrony przeciwpożarowej budynku, ale odpowiednio starannie przygotowany space-plan oraz wykonane w pewnym sensie „na wyrost” prace instalacyjne, pozwalały na pewną dowolność we wtórnym kształtowaniu powierzchni. Można powiedzieć, że w zasadzie do tego w dużym stopniu sprowadza się pojęcie „elastyczności” biur serwisowanych.
Oczywiście dodatkowo wszystkie części wspólne biura powinny być zaprojektowane atrakcyjnie i funkcjonalnie, ze wzięciem pod uwagę takich zagadnień jak dostępność dla osób niepełnosprawnych, czy różny profil pracy wykonywanej przez użytkowników. Nade wszystko biura serwisowane powinny być wygodne.
Dlaczego przestrzeń wspólna powinna być odpowiednio usytuowana?
Przestrzeń wspólna powinna być usytuowana w taki sposób, by z jednej strony umożliwić odpowiednią obsługę przez pracowników biura serwisowanego, z drugiej zaś stanowić odrębny element funkcjonalny, wyraźnie oddzielony od przestrzeni pracy. Taki podział funkcjonalny powinien być dość wyraźny, jednak należy pamiętać, że mimo wszystko całe biuro stanowi w istocie jeden organizm, nie tylko jako przestrzeń, ale także jako zbiorowość ludzka, w której każdy powinien mieć jednakowy i wygodny dostęp do przestrzeni wspólnych i udogodnień.
Czy współczesne biura są tylko miejscem do pracy?
Zdecydowanie nie. Użytkownicy spędzają w biurach bardzo dużą część dnia. Specyfika współczesnej pracy, szczególnie w zawodach inżynierskich, czy innych obciążających umysłowo lub psychicznie, wymaga odpoczynku. Odpoczywa się oczywiście najlepiej w przestrzeniach przyjemnych i atrakcyjnych wizualnie. Takie przestrzenie przyciągają ludzi i w efekcie sprzyjają wytwarzaniu się emocjonalnego związku z miejscem oraz dobrych relacji pomiędzy użytkownikami. Biura przejmują w efekcie rolę społeczną i stają się tyglami, w których zawiązywane są nowe relacje biznesowe, towarzyskie czy wręcz przyjaźnie i związki. Przestrzeń biura projektowana jest tak, by nie tylko motywować do pracy, ale także sprzyjać budowaniu nowych relacji międzyludzkich.
Czasy pandemii odseparowały pracowników na kilkanaście miesięcy. Co może pozwolić im na łagodny powrót do biur?
Myślę, że wygodne i atrakcyjne biuro flex może być czynnikiem pozwalającym na płynny powrót z pracy w trybie domowym, gdyż w takim miejscu chętnie spędza się czas, a praca jest efektywniejsza. Nie bez znaczenia wydaje się także popularny aktualnie hybrydowy model pracy. Niezależnie od tego, czy jest to wyłącznie etap przejściowy, czy po prostu rzeczywistość pandemiczna zweryfikowała nasze przyzwyczajenia tak bardzo, że zostanie on z nami na dobre, niezwykle ważne jest by powierzchnie, w których spędzamy swoje dni, były miłe, wygodne i motywujące.
Jakie wyzwania stawia obecna rzeczywistość przed architektami wnętrz?
Ciężko powiedzieć mi, jakie wyzwania spotykają na swojej drodze architekci wnętrz, gdyż jest to tylko część procesu w przypadku przestrzeni biurowych. Każdy projekt, nie tylko dotyczący aranżacji wnętrz, jest w jakimś sensie wyzwaniem, gdyż projekt powinien zawsze być odpowiedzią na potrzeby użytkownika. Niekiedy nawet takie, o których pierwotnie nie rozmawia się w trakcie rozmów z projektantem. Jednak nawet w przypadku projektów biur trzeba pamiętać, że na ostateczny kształt projektu składa się wiele czynników, takich jak ergonomia rozwiązań, ich ekonomika czy, dość restrykcyjne dla kategorii właściwych kategorii zagrożenia ludzi, przepisy ochrony przeciwpożarowej.
W pierwszej kolejności zawsze należy podejść do projektu pod tym kątem już na etapie koncepcji space-planu, gdyż błędy popełnione na tym etapie mogą stać się katastrofalne w skutkach dla finalnego projektu. Trzeba jednak powiedzieć, że zakończenie koordynacji międzybranżowej, bądź konsultacji i nadzoru nad opracowaniem projektów wykonawczych przez pracownie zakontraktowane przez właścicieli budynków, jest często bardzo przyjemne, gdyż najtrudniejszy, choć często niewidoczny, etap procesu projektowego jest w zasadzie zakończony.
Projektowanie aranżacji w sensie estetycznym staje się na tym etapie bardzo przyjemne. Większość decyzji funkcjonalnych zostało już podjętych. Trzeba już tylko konsekwentnie podążać obraną ścieżką, kształtując wizerunek biura. Pamiętać oczywiście należy o zasadach ergonomii, często modzie, a także w niektórych przypadkach o nietypowym charakterze materii architektonicznej, w której opracowuje się projekt aranżacyjny.
Co powinno znajdować się we wspólnych przestrzeniach biurowych, aby produktywność pracowników była wyższa?
Biura serwisowane powinny dać pracownikom wszystkie narzędzia do osiągnięcia możliwie wysokiej produktywności. Użytkownicy powinni mieć do dyspozycji wygodne i ergonomiczne stanowiska, a wydzielone od pomieszczeń pracy powierzchnie rekreacyjne powinny pozwolić na odpowiedni wypoczynek w ciągu długiego dnia roboczego.
Jak zadbać o ergonomię w biurach serwisowanych?
Biuro serwisowane, jak każda powierzchnia pracy, spełnić musi szereg wymagań dotyczących ergonomii. Są to chociażby regulacje, mówiące o tym, że powierzchnie biurowe wymagają oświetlenia światłem dziennym jak i sztucznym. Zarówno w kontekście natężenia jak i równomierności oświetlenia, powinny posiadać systemy HVAC pozwalające na zapewnienie wymaganych ilości powietrza oraz wygodnej regulacji temperaturą w pomieszczeniach i natężeniem powietrza wentylacyjnego a użytkownicy w swoich gabinetach i pomieszczeniach powinni mieć zapewnioną odpowiednią ilość powierzchni do pracy.
Poza tymi podstawowymi kwestiami trzeba także zapewnić użytkownikom odpowiedniej jakości stanowiska. To znaczy biurka o powierzchni pozwalającej na zmieszczenie niezbędnego sprzętu oraz krzesła biurowe pozwalające na bezbolesne wypełnianie swoich obowiązków przez cały dzień. Choć wydaje się to banalne to wydaje się, że nawet w dzisiejszych warunkach rynku pracownika nie jest to norma i oszczędności zauważalne są na każdym kroku. Zdecydowanie nie powinno tak być. Zarówno z mojej strony jako projektanta jak i ze strony Chillispaces.com jako firmy jest to element, na który zwracamy uwagę w trakcie wyposażania biura.
Bardzo ważne jest także stworzenie odpowiedniej przestrzeni do wypoczynku oraz spotkań z kontrahentami, oddzielając je od pomieszczeń wykonywania czynności roboczych.
W jakim kierunku zmierza przyszłość polskiego rynku projektowania biura serwisowane go?
Na pewno trzeba podkreślić, że zmiany są dobre. Nowe biurowce są coraz lepsze pod względem architektonicznym i technologicznym. Dla mnie osobiście, jako osoby zajmującej się historią architektury ważne jest, że coraz chętniej spogląda się na historyczne budynki o industrialnym rodowodzie, ocalając je często dzięki temu od zapomnienia i śmierci technicznej, tworząc przy tym jednocześnie niepowtarzalne obiekty, opierające się upływowi czasu. Bardzo pod tym względem podoba mi się Łódź, gdyż ten trend jest tam bardzo zauważalny.
Zmieniająca się kultura pracy i rynek pracownika narzucił weryfikację obowiązującej, zdawałoby się jeszcze niedawno, filozofii oszczędności na elementach jedynie pozornie nieistotnych. Nowe biura są więc coraz lepsze funkcjonalne, coraz bezpieczniejsze i po prostu coraz ładniejsze. Zauważyć należy, że rynek biur serwisowanych ma w tym swój niebagatelny udział i staje się z roku na rok coraz większą częścią całkowitej powierzchni biurowej. Na zachodzie dzieje się to, zresztą, w jeszcze większym tempie niż w Polsce.