Pandemia wirusa COVID-19 wymusiła na przedsiębiorstwach i gospodarkach krajowych reorganizację dotychczasowych procesów związanych z ich funkcjonowaniem. W miejsce dotychczasowych kontaktów, spotkań, czynności służbowych pojawiły się wideo konferencje, e-spotkania, a dla uczniów i studentów – e-zajęcia. Przedsiębiorstwa, których profil działalności na to pozwalał, przeszły w tryb tzw. pracy zdalnej.
Można zatem postawić tezę, iż nowoczesne technologie umożliwiły wielu przedsiębiorstwom przetrwanie na rynku, a w konsekwencji przyczyniły się do hamowania kryzysu gospodarczego.
Blockchain
Wobec powyższego należy się zastanowić, czy pandemia wirusa COVID-19 stanowi pewnego rodzaju szansę dla rozwoju i popularyzacji nowoczesnych technologii, którą jest m.in. technologia łańcucha bloków (blockchain).
Łańcuch bloków (z ang. blockchain) jest rodzajem rozproszonego rejestru. Stanowi on przykład rozproszonej bazy danych będącej w stadium ciągłego przyrostu – zawiera stale rosnącą liczbę rekordów. Zgromadzone informacje są weryfikowalne i niezamienialne ex post przez uczestników sieci. Są one grupowane w bloki w ten sposób, że każdy następny blok zawiera link do bloku poprzedzającego, a także oznaczenie czasu, w którym został utworzony. Na uwagę zasługuje fakt, iż blockchain funkcjonuje na podstawie architektury sieci peer-to-peer, która umożliwia przesyłanie informacji pomiędzy uczestnikami sieci, eliminując w ten sposób pośredników – podmioty trzecie.
Technologia łańcucha bloków
Każdy z użytkowników sieci blockchain otrzymuje dostęp do tej samej bazy danych. Oznacza to, iż istnieje jedna kopia rejestru, którą posiada każdy użytkownik. Funkcjonowanie sieci opiera się na przyznaniu użytkownikom prawa do domagania się dodania rekordu do łańcucha bloków, ale zapisanie go w bazie wymaga zgody (konsensusu) wszystkich uczestników. Powyższa procedura jest w całości zautomatyzowana zarówno pod względem weryfikacji wprowadzanych treści, jak i ich akceptacji. Wprowadzane dane są zapisywane w blokach przez organizatorów sieci (górników), aż do momentu wyczerpania pojemności bloku. Nowo dodany blok wymusza aktualizację całej bazy danych, która jest dokonywana w czasie rzeczywistym dla wszystkich użytkowników sieci blockchain.
Powyższy mechanizm uniemożliwia dokonywanie przez pojedynczych uczestników oraz przez osoby trzecie zmian w treści rejestru. Każda ingerencja w łańcu bloków wymaga zgody wszystkich użytkowników. Warto podkreślić fakt, iż zniszczenie tak stworzonej bazy danych jest również niewykonalne, ponieważ nie jest możliwe zniszczenie każdej z jej autentycznych kopii będącej w posiadaniu uczestników. Co ważne, niemożliwe jest również opracowanie drugiego, tożsamego pod względem treści rejestru blockchain.
Zalety wykorzystywania technologii łańcucha bloków
Niewątpliwą zaletą korzystania z blockchain jest decentralizacja bazy danych. Nie ma jednego serwera przechowującego całość informacji. Każdy z użytkowników przechowuje na swoim urządzeniu pełną, autentyczną wersję danych. Uniemożliwia to zatem dokonanie skutecznego cyber ataku ukierunkowanego na zniszczenie bądź wykradzenie zgromadzonych informacji. Łańcuch bloków jest również przejrzysty dla jego użytkowników. Każdy z uczestników sieci może w dowolnym momencie przeglądać treść bazy, weryfikować jej treść oraz dodawać nowe rekordy. Oparcie weryfikowalności i akceptacji nowych danych o mechanizm konsensusu sprzyja łatwiejszej kontroli nad danymi. Niemożliwe jest dzięki temu wprowadzenie ani danych fałszywych, ani powielonych (tj. takich, które już są w rejestrze). Rozłożenie „ciężaru” obsługi bazy na wiele urządzeń sprzyja również szybkości, stabilności i wydajności jej funkcjonowania.
Rodzaje blockchain
Najpopularniejszym rodzajem łańcucha bloków jest blockchain publiczny, który umożliwia każdemu uczestnikowi działanie w sieci – pobranie, udostępnianie, dodawanie treści. Prywatne łańcuchy bloków ograniczają krąg podmiotów mogących korzystać z bazy. Z reguły posiadają one tzw. operatora bazy, który dopuszcza nowych użytkowników. Ostatnim z rodzajów łańcucha bloków jest blockchain hybrydowy, który co do zasady funkcjonuje jako sieć prywatna, ale wykorzystuje rejestr publiczny w celu dokonywania m.in. rozliczeń oraz potwierdzania aktualnego stanu rejestru.
Potencjalny wpływ COVID-19 na popularyzację łańcucha bloków
Mając na uwadze liczbę zalet oraz rodzaje łańcucha bloków kwestią bezsporną wydaje się fakt, iż pandemia wirusa COVID-19 może uwidocznić szerokie spektrum zastosowań analizowanej technologii.
Na wstępnie warto zwrócić uwagę na otwieranie polskiej gospodarki na rejestry rozproszone przez polską legislatywę. W wydanym w dniu 9 marca 2020 r. Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie dokumentów związanych z czynnościami bankowymi, sporządzanych na informatycznych nośnikach danych (Dz. U. Poz. 467) wskazuje się, iż dokumenty bankowe mogą być przechowywane przez instytucje kredytowe w formie zdecentralizowanej i rozproszonej bazy danych. Na banku ciążył będzie obowiązek prowadzenia rejestru w sposób zapewniający bezpieczeństwo i integralność zawartych w niej dokumentów. Powyższe stanowi znaczne usprawnienie obiegu i archiwizowania dokumentów, które nie będą musiały być przynoszone w formie papierowej do jednostki banku.
Technologia łańcucha bloków może stanowić także podstawę dla utworzenia międzynarodowej bazy danych sprzętu medycznego i materiałów medycznych, do której miałyby dostęp placówki medyczne, ministerstwa zdrowia i dostawcy sprzętu. W ramach takiej bazy danych możliwe byłoby w czasie rzeczywistym składanie zamówień na sprzęt bezpośrednio przez podmioty potrzebujące sprzętu do podmiotów takim sprzętem dysponujących. Co więcej, blockchain umożliwiłby sprawne monitorowanie transakcji, dokonywanie bezpośrednich płatności za nabyty sprzęt, a także zniwelowałby ryzyko wątpliwego pochodzenia sprzętu.
Technologia blockchain pracuje w ramach architektury sieci peer-to-peer. Umożliwia ona zatem dokonywanie bezpośrednich transferów środków pieniężnych. Wykorzystanie jej w czasie trwającej pandemii umożliwiłoby monitorowanie i identyfikację transferów środków pomiędzy organami administracji publicznej a instytucjami służby zdrowia. Co więcej, łańcuch bloków umożliwiłby dokonywanie bezpośrednich darowizn na rzecz danej placówki przez darczyńców. Tak dokonywane płatności pozwoliłyby przede wszystkim na zwiększenie szybkości i efektywności transferu środków, jak i na eliminację kosztów pośrednictwa.
Łańcuch bloków mógłby umożliwić także stworzenie jednej, spójnej, dostępnej dla służby zdrowia i instytutów badawczych bazy danych pacjentów, którzy zachorowali na COVID-19. W ramach tak funkcjonującej bazy danych określone podmioty mogłyby dzielić się informacjami dotyczącymi liczby zarażonych, podjętymi środkami leczenia, czasem trwania leczenia itp. Pozwoliłoby to instytutom badawczym na otrzymanie stale aktualizowanej bazy danych, która mogłaby być użyteczna w pracach nad lekarstwami czy szczepionką.
Technologia łańcucha bloków, która jest wciąż mało popularna, może zyskać na znaczeniu w dobie pandemii COVID-19. Jak można zaobserwować, z przytoczonych przykładów pozwala ona na automatyzację wielu procesów mogących znacząco usprawnić działania służb medycznych. Co więcej, wykorzystanie technologii blockchain może być również skutecznym remedium na ograniczenie bezpośredniego kontaktu między dwoma stronami transakcji. Walidacja i weryfikowalność dokumentów i oświadczeń woli złożonych w ramach łańcucha bloków może skutecznie ograniczać spotkania interpersonalne, a w konsekwencji zmniejszać ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa.
Autor: Paweł Dyrduł
