Według danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej (COIG) w 2020 roku liczba upadłości firm wyniosła 587 (w 2019 roku było ich 586), zaś liczba wszczętych postępowań restrukturyzacyjnych – 800 (w 2019 roku – 465). Konieczność restrukturyzacji firmy może wynikać z braku możliwości realizacji celów strategicznych w dotychczasowym modelu działania. Jak będzie wyglądać sytuacja w 2021 roku? Czy w 2021 roku liczba upadłości firm przewyższy liczbę restrukturyzacji? Na czym polega upadłość i restrukturyzacja biznesowa?
Restrukturyzacja to nie upadłość
Silny wzrost postępowań restrukturyzacyjnych to skutek m.in. wprowadzenia przez ustawodawcę tzw. uproszczonej restrukturyzacji. W zasadzie daje ona od razu ochronę przed egzekucją. Środki pomocowe uzyskane przez przedsiębiorcę szybko się kończą i zaspokajają zazwyczaj niewielką część kosztów działalności. Dlatego trzeba podjąć decyzję, czy rozpocząć postępowanie restrukturyzacyjne (jeśli jeszcze jest na nie szansa) czy złożyć wniosek o upadłość firmy.
Kolejne restrykcje zmuszają przedsiębiorców do radykalnych kroków. Najbardziej narażone są jednoosobowe działalności gospodarcze, ponieważ mają zwykle najmniejsze zaplecze finansowe. W złej sytuacji pozostają także firmy z branży turystycznej, hotelarskiej, gastronomii czy handlu detalicznego.
Ustawa covidowa z dnia 2 marca 2020 roku wprowadziła zmiany w zakresie obowiązku złożenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy. Na zgłoszenie wniosku o upadłość przedsiębiorca ma 30 dni od powstania stanu niewypłacalności. Stan ten pojawia się, gdy dłużnik nie reguluje wymagalnych zobowiązań przez ponad trzy miesiące. Przyjrzymy się art. 15zzra ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości dłużnika powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19, bieg terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w Prawie upadłościowym, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Po tym okresie termin ten biegnie na nowo. Jeżeli stan niewypłacalności powstał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, domniemywa się, że zaistniał z powodu COVID-19.
Przedsiębiorcy znajdujący się w trudnej sytuacji majątkowej powinni dokonać analizy i stosownie do jej wyniku rozpocząć odpowiednie działania. Będą one zależeć od weryfikacji możliwości finansowych oraz od tego, kiedy powstał stan niewypłacalności i czy jest on spowodowany stanem epidemii.
Oddłużenie przedsiębiorstwa – kiedy jest możliwe?
Zasadniczym celem postępowania upadłościowego jest spłata wierzycielom długów. Upaść (poza nielicznymi wyjątkami) może każdy przedsiębiorca w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe znacznie zbliżyła postępowanie upadłościowe wobec jednoosobowych przedsiębiorców do postępowania wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Stosownie do nowego brzmienia art. 2 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe, postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Głównym celem postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, poza zaspokojeniem wierzycieli dłużnika, stało się zatem także oddłużenie upadłego.
Na czym polega oddłużenie przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą? Oddłużenie będzie mogło nastąpić na trzy sposoby, na wniosek upadłego:
- po ustaleniu i wykonaniu planu spłaty wierzycieli;
- bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Zakładając, że osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli;
- przy warunkowym umorzeniu zobowiązań na okres pięciu lat, bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Do oddłużenia może dojść, jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty, wynikająca z osobistej sytuacji upadłego, nie ma charakteru trwałego.
Nowością w postępowaniu upadłościowym dotyczącym osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą jest możliwość pełnego oddłużenia bez ustalenia planu spłaty. W przypadku umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli warunkiem jest wykazanie przez dłużnika stałej i trwałej niezdolności do dokonywania spłat.
Należy mieć na uwadze, że sąd oddali wniosek upadłego o ustanowienie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań bądź o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty. Może to nastąpić jeśli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy. Przeważnie przez trwonienie części składowych majątku oraz rozmyślne nieregulowanie wymagalnych zobowiązań.
Skuteczna pomoc dla zadłużonych
Prawo upadłościowe w aktualnym brzmieniu gwarantuje upadłemu przedsiębiorcy prowadzącemu jednoosobową działalność gospodarczą określone środki. Jednocześnie będą one zaspokajać potrzeby mieszkaniowe prowadzącego firmę oraz osób pozostających na jego utrzymaniu. Zgodnie z art. 342a ustawy Prawo upadłościowe, jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Trzeba pamiętać, że nabycie nieruchomości upadłego sprzedanej przez syndyka nie zostało wymienione jako wyjątek od ogólnego zakazu eksmisji. Z tego powodu tytuł wykonawczy nakazujący opróżnienie mieszkania upadłego w czasie epidemii lub zagrożenia epidemicznego nie może zostać wykonany.
Upadłemu pozostawia się również środki do życia w postaci części dochodu osiąganego przez niego w trakcie postępowania upadłościowego.
Co wpłynęło na wzrost wniosków o ogłoszenie upadłości? Przede wszystkim nowelizacje przepisów prawa upadłościowego. Kolejną rzeczą, która wpłynęła na wzrost wniosków jest wprowadzenie zapisów o upadłości konsumenckiej oraz oddłużeniu przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Różnica, jaką możemy zaobserwować w ciągu roku, jest ogromna. Ułatwienie ogłoszenia upadłości jest zjawiskiem pozytywnym. Szacuje się jednak, że znaczna część osób może zdecydować się na upadłość bez dogłębnej analizy stanu finansowego czy innych możliwości prawnych, np. restrukturyzacji.
Katarzyna Gumula-Kubicka
Adwokat specjalizująca się w obsłudze prawnej przedsiębiorców, w tym w prawie umów z uwzględnieniem praw autorskich.
Reprezentuje zarówno podmioty naruszające jak i te, których prawa zostały naruszone.